Bursa Orhangazi Yeniköy’de 1959 yılında doğdum, dedemler Balkan Harbi sıralarında İznik’e yerleşmişler. Babam 50’lerde Beykoz’a geliyor işçi olarak çalışmak için, çocukluğum ilkokulu bitirene kadar Yeniköy ve Beykoz arasında geçti. Yeniköy’de içinde büyüdüğüm canlı köy hayatı, sonrasında İstanbul’da beni denizle tanıştıran Beykoz koyu ve Abraham Paşa Korusu çocukluğuma damgasını vuran yerler oldu, çocuklarımı da hala her fırsatta götürmeye çalışıyorum. 70’lerde ilkokul sonrası Beykoz’a temelli taşındığımız süreçte babamın yapımına ön ayak olduğu İşçi Sitesi’nin mimarı Yılmaz Karagöz’ün projelerle evimize gelip gitmesi bende mimarlığa yönelik ilgi uyandırmıştı, daha sonra ağabeyimin meslek lisesine gitmesi vesilesiyle teknik çizimle tanışmam bu ilgiyi pekiştirdi ve ben de önce meslek lisesinde okudum. 76 yılında da Yıldız Üniversitesi’nde Mimarlık okumaya başladım.

Meslek lisesi eğitiminizin, daha sonra üniversite eğitiminiz esnasında size hocalara itiraz edebilme öz güveni kazandırmış olduğuna değinmiştiniz, biraz bundan bahsedebilir misiniz?

Meslek lisesi eğitiminde bize örneğin harman tuğla duvar yapımı hakkında herşeyi öğretmişlerdi, teknik çizimin de ötesinde, defalarca duvar ördürmüşlerdi. Bir de ben o yıllarda mimarlık bürolarında, üstelik de iyi mimarlık bürolarında çalışmaya başlamıştım ve derslerde bildiğim, bazen de farklı bildiğim konular karşıma çıktığında biraz ukalalık yapabiliyordum. İşte, “pervaz öyle çizilmez” dendiğinde, “ama biz böyle yaptık, neden yapılmasın” diyebiliyordum. Ama ortam tartışmaya pek açık değildi, hocalar “peki, nasıl yapıyorsunuz?” diye sormuyorlardı örneğin. Öğrenci arkadaşlarım da bu anlamda çok meraklı değillerdi, o bakımdan derslere ilgimi biraz kaybetmiştim.

Üniversite ve mimarlık bürolarındaki öğrenim deneyiminiz dışında değinmek isteyeceğiniz, mimarlığa yaklaşımınız üzerinde etkisi bulunduğunu düşündüğünüz başka olaylar var mıdır?

1979 yılında, yirmi yaşında bir mimarlık öğrencisiyken, kendi başıma Erdek Kyzikos’dan yola çıkıp Finike Arykanda’ya kadar uzandığım, Temmuz ve Ağustos ayları boyunca yaklaşık kırk beş gün süren bir kıyı ve İç Ege gezisine çıkmıştım. Bu gezinin benim mimarlık anlayışım üzerine çok büyük etkisi olmuştur. Bergama, Asklepion, Foça, Selçuk, Efes, Priene, Teke Yarımadası, Telmessos, Xsanthos ve Arykanda; İç Ege’de Çavdarhisar ve Zeus Tapınağı, Birgi, Kula ve diğerleri. Bergama’da otobüsten indiğimde Antik kenti sormam ve nihayetinde “hıı, sen yıkıntıları soruyorsun” cevabı ve parmakla tepeyi göstermesi, gördüğüm en güzel siluetlerden biriyle karşılaşmam ve yürüyerek antik kente çıkmam ve inmem, unutamadığım anılardan. Asklepion mimari planını halen hayranlıkla incelerim. Oran orantı, yapının çevresine ve kullanıcılarına vermesi gerekenler, bulunduğu topoğrafyadaki konumu ile ilgili yaklaşımlar, temel mimari becerilerimi daha rafine hale getirebilme yeteneğim bu gezide gelişti diyebilirim. Bunu, sonradan her fırsatta tekrarladığım gezilerle pekiştirirken daha da iyi anladım. Bu gezi aynı zamanda Ege’nin bende bir tutku olmasına da yol açtı. Anlatmakla bitmez. O kırk beş günden o kadar çok anım var ki.

Mezuniyet ve sonrası süreç nasıl gelişti?

84 yılında mezun oldum. Tuncay Çavdar’ın bürosunda çalışmaya başladım. O esnada Lisansüstü eğitimine de başladım Yıldız’da. Aslında ilk başta biraz askerliği ertelemek için başlamıştım, çünkü Tuncay Bey’le bir tatil köyü projesi üzerine çalışıyorduk, tüm detay çizim ve uygulama sürecine ben hakimdim, iş bitmeden ayrılamazdım. Ancak sonrasında Lisansüstü eğitiminden çok keyif aldım, çok da öğretici oldu benim için, restorasyon bölümünden seçmeli ders de alabiliyorduk. Tez hocam Altan Akı’dan çok şey öğrendim, yapmaya yönelik bir mimarlık nosyonu vardı onda örneğin, o nedenle iyi anlaşıyorduk, çok konu değiştirip sonunda pencere tipolojileri üzerine bir tez yazmıştım.

Tuncay Çavdar’ın bürosundaki deneyiminizden bahsedebilir misiniz?

Tuncay Bey’in ismini dergilerden biliyordum. Atölye T Mimarlığı kurmadan önce Birleşmiş Mimarlar döneminde kendisiyle yapılmış söyleşileri okuyordum. Yanında çalışmaya başladığım ve Atölye T’yi kurduğu dönemde tatil köyü gibi büyük ölçekli işler yapmaya yeni başlamıştı. Pamfilya Tatil Köyünü birlikte yaptık. Sonrasında da onun işleri hep tatil köyleri üzerine gelişti. Çevre düzenleme ağırlıklı büyük ölçekli işler, yeni mezun bir mimar olarak beni heyecanlandırmıştı, biraz romantik de gelmişti o zamanlar, bomboş bir araziye gidiyorsun, hayal ederek bir şeyler yapıyorsun. Tuncay Bey projelere çok eğlenceli yaklaşıyordu, güzel de çözüyordu, şehir planlama eğitimi de almıştı tabii, o Side’deki Pamfilya’nın vaziyet planını çok severim örneğin. İki tatil köyü, iki otel projesi yaptık, güzel projelerdi ama ondan sonra sıkıldım ve ayrılmak istediğimi söylediğimde, Tuncay Bey bana “ne yapacaksın, apartman mı çizeceksin?” demişti, “bilemiyorum, bakalım göreceğiz” demiştim. Gerçekten de öyle kolay iş bulamadım, iş kapma hırsım yoktu, İstanbul’da çevrelere girmekle de uğraşmadım ama gene de bazı işler geliyordu. Yarışmalar beni daha çok heyecanlandırıyordu, daha özgürsünüz ya, onun da ne kadar çıkmaz sokak olduğunu bildiğim halde, özellikle kültür merkezi yarışmaları filan gördüğüm zaman dayanamıyordum.

Peki, Gümüşlük’e yolunuz ne zaman düştü?

97’de Kemer Country ile işler yapıyordum, hatta onlarla Ömerli Country diye yeni bir yere başlıyorduk, derken iş durdu. O zaman da büroya ciddi yatırım yapmıştım, bilgisayarlar, yazıcılar, epey çalışanım vardı. Tek iş kaynağım o sıralar oydu, o da kesilince büroyu sürdürmek zorlaştı, çalışanlar başka işlere geçtiler, tam o sırada Latife beni aradı, o kadar tesadüf ki. Ara sıra konuşurduk telefonla, birbirimizden haberimiz olurdu, bazen araya zaman girdiği de oluyordu. İşte o bana anlattı “ben kaç zamandır Gümüşlük’te yaşıyorum, burada böyle bir proje var. Bunu yapacak bir mimar lazım, hemen aklıma sen geldin. Yapar mısın?”. Ben de “zaten büromu kapatmak üzereyim, o taraflara gelicem” dedim, işte arabanın arkasına bir tane çizim masası, bir tane de hamak koyup yola koyuldum. 97’nin Haziran ayı falandı, Akademi’ye gittim, Ahmet’le tanıştık falan, sempati oldu aramızda. Ondan sonra benim demirci ustam vardı Timur, İstanbul’dan onu da yanıma aldım, zor adamdı ama çok öğreniyordum ondan, kaynak yapmayı, kesmeyi. Timur’u aldık, bir de kardeşini çağırdık onun, önce işte Gümüşlük’te o “teneke ev”i yaptık, Latife ona “teneke ev” der. Bir ay içerisinde bütün karkasını kurdum kutu profillerden, sonra da saç plakaları gittik Bodrum’da bir atölyede büktürdük ve saçın arkasına hava girsin diye delikler deldik. Bir yatak odası, oturma odası ve mutfak ile ortasında açık bir teras. Sonra gerçekten de, Kuzguncuk’taki yerimi de kiraya verip, orada yaşamaya başladım, bir yandan da proje üzerinde çalışıyordum. Aslında ben ilk başta para bulunabileceğine de pek inanmıyordum, bulmak kolay da olmadı ama Latife sonunda o konuda becerisini gösterdi. Bu araziye daha öncesinde yapmış olduğunuz tarzda bir tatil köyü projesi gözüyle yaklaşmış olsaydınız ne farklı olurdu? Yapılı alan beş katı olurdu herhalde.

Para bulunduktan sonra nasıl bir süreç gelişti?

Önce işte Edebiyat Evi’ne başladık, tabii inşaatı yorucu bir süreç oldu. Ahmet’le aklımızda ilk başta tamamen kendi keyfimizce yapacağımız, işte bulalım ustaları, ustalar gelsin, yavaş yavaş yapalım gibi bir süreç varken, sonuçta işin bitmesi öncelik haline geldi ve kaçınılmaz olarak müteahhitin devreye girmesi bizim hayalleri suya düşürdü. Yine de yapmak istediklerimi onlara yine iyi yaptırdım, şimdi düşünüyorum da, bunlar betonarme plaktır, şu anda bunları burada yaptıramam, çok uğraşmam lazım. Malzeme tercihlerinde çok tartışamıyorsun, ortada bir sözleşme filan yok ki, “şu seramik olsun” diyorsun, “tamam” diyor ama gidiyor yarı fiyatına olanı bulup getiriyor. Ahmet sonradan adamı atmaya çalıştı, ben çok karışmadım ama atamadı sonunda.

Biraz yerleşim planı üzerinden ilerleyelim mi? Arazi eğimini nasıl değerlendirdiniz, farklı kotlara yerleşim kararları, birimlerin gruplandırılışı, amfi ve göletin yeri nasıl bir karar sürecinde ortaya çıktı?

Burada hiçbir harita çalışması yapılmamıştı, bir kutu profille arazinin kotlarını çıkarıyordum. Tabii planı araziye sabitlememiş olmanın avantajları da oluyor, yerinde değişiklik yapabilirsin, kayayı korumak için binayı kaydırabilirsin, pencere boyutlarını değiştirebilirsin, ruhsatlı projeler bu imkanı elden alabiliyor. O nedenle açıkçası vaziyet planını sonradan toparladım. Kabaca araziyi doğu-batı aksında kateden ara kotta bir araç erişim yolunun alt ve üst kotlarına yerleşmiş kütlelerden ibaret aslında. Göletin olduğu yerde basit bir gölet önceden vardı, sonradan büyütülerek bu haline getirildi. Göletin yanındaki eğim de tiyatronun yerleşimine müsaitti, biraz da bunlar nedeniyle arazinin kuzeybatı sınırına yakın kısmında kalıp, diğer tarafı ilerideki genişleme kararlarına bıraktık. Ahmet arazide ağaçları tek tek işaretlemiş, envanterini çıkarmıştı. Ben de kütleleri yerleştirirken o ağaçları ve doğal kaya oluşumlarını dikkate almaya özen gösterdim. Orada yaşadığım için araziyle çok içli dışlı oldum, yürüyüşler yapıyordum daha iyi anlayabilmek için, sürekli eskizler yapıyordum. Tabii o yıllarda Gümüşlük’te bir tek biz vardık, şu anda Akademi’nin her tarafı sitelerle kuşatılmış halde. Bunun getirdiği özgürlük duygusunu hissettim ve onu da projeye yansıttım, çok yürüyüşler yaptım, günde üç dört saat tepelere kadar tırmanıp sonra Kadıkalesi’nden denize giriyordum, karşıda küçük bir ada vardı ona kadar yüzüp dönüyordum. Beden yorulunca insan daha iyi çalışıyor, Seferis şiir yazmadan önce bayağı odun kırarmış. Keyifliydi yani, araziye her açıdan, her yükseltiden baktım, yapılırken de baktım, kütlelerin yükselişine ve birbirleriyle ilişkilerine. Çok hoş bir mimari deneyimdi benim için, kolay ele geçmeyecek bir fırsattı, çok kafa patlatarak tasarladım, hala en sevdiğim binamdır.

Biraz form üretme tercihlerinizden bahsetmek ister misiniz? Parçalı ama bir arada kütleler, tüm kabuğu bütüncül okutan dış cidarlar, kütleye dinamizm kazandıran prizmatik form tercihi... Konstrüksyon ve malzeme tercihleri bu kararları nasıl besledi? Şimdi eğimli arazi tabii, ben eğimli arazide bina yapmayı daha çok seviyorum. Her kotun, her birimin bir toprağa çıkması fikri vardı, kot ve kütle ilişkisini biraz o belirledi. Kırma çatı (betonarme plak) benim için gerçekten çok heyecan verici birşey, bunlar tek katlı, iki katlı binalar, düz çatı o etkiyi vermiyor. Çatının duvarla kesintisiz birleşmesinin getirdiği bütünlük duygusunu da seviyorum, o oldu mu içim rahat ediyor. Konutları yani yatılan kısımları hep ahşaptan düşündüm. Köylerde de vardır ya hani camiler taştan, konutlar ahşaptan olur, Birgi’de örneğin. Konutlarda dış kaplama bu nedenle su kontrplağıdır, tabii karkası kutu profil metal konstrüksyon oldu, özellikle açılı olan kısımlar için daha pratik olduğu için. Aslında şimdi olsa tamamen hepsini brüt betondan yapmayı da düşünebilirdim. Aynı konstrüksyon içinde çok farklı malzeme kullanmayı sevmiyorum. Su kontrplağını ilk defa kullandım, aslında keyifli bir malzeme, ayrı ayrı renk ve dokusu oluyor, çok farklı türleri de oluyor ancak burada çok kaliteli olanını kullanamadık. Tabii, bir de Bodrum’un imar yönetmeliğinin getirdiği binaları beyaza boyama konusunu göz ardı ettim, beyaza boyamak ne kadar çirkin birşey, tabii geleneksel Bodrum mimarisinde onun bir karşılığı var ama günümüzde işte o sitelerde beyaza boyanmış küplerin yol açtığı yapılaşma da ortada...

Dün gece Midilli adasındaki köylerin uzaktan görünen ışıklarını gösterirken “noktaları birleştirerek aralarındaki boşluğu tasarlamayı seviyorum” demiştiniz, biraz bunu açar mısınız, basitçe açılı tasarlamayı değil de, noktaları birleştirmeyi seviyorsunuz ve sanki açı bunun sonuçlarından bir tanesi sadece? Örneğin Edebiyat Evi’nin cephesi tam ortada geri çekilerek arazideki mevcut kayaları öne çıkarıyor...

Evet, noktaları birleştirmeyi seviyorum. Gece gökyüzündeki yıldızlara da yaparım bunu. Bilmiyorum, biraz tasarım yapmış gibi hissediyorum açıkçası, ortagonal olmayan çizgiler ve prizmatik formlar en basit kütleye bile plastiklik ve dinamizm kazandırıyor. Bir de tasarım yaparken çok serbest bırakılmıştım. Bana tam olarak bir program da verilmemişti. Programı da ben belirlemek zorunda kaldım, bilmiyorduk çünkü, bir Edebiyat Evi yapıyorduk ama kaç kişi gelecek falan. Bir tatil köyü tasarlayacağınız zaman onun belli verileri olabiliyor. Örneğin, alt kotta kitaplığın olduğu yerde önceden atılmış dairesel bir temel vardı, ne amaçla atılmıştı onu da bilmiyorum, onu veri olarak aldım ve oraya dairesel bir kütle yerleştirdim. İki yarım daireyi kaydırarak karşılıklı yerleştirdim, dikkat edersen parçalamayı da seviyorum. Tabii yerin doğal verileri de, o kayalar filan çok önemli şeyler, mevcut arazideki herşeyi değerlendirmek lazım, onlar zenginlik. Bir yandan bugün Gümüşlük Akademisi peyzajın içerisinde büyük oranda kaybolmuş durumda, binaların peyzajla birlikte aldığı bu hali baştan ön görmüş müydünüz? Binaların doğanın içinde kaybolmasını seviyorum. Duvarların dibine sarmaşık diktiririm hemen, onun binayı sarıp kapatmasını seviyorum. Zaten taştan vazgeçme sebeplerimden biri de o, diktiklerin binayı sarınca, o kadar taş duvar da kaybolup gidiyor. Belki mimariyi örtmek mimarlık karşıtı bir tavır gibi gelebilir ama çevreyle uyum açısından doğru geliyor. Yatakhaneden gölet kotuna çıkan merdiven de yine, tek başına açık alanda doğayı çerçeveleyişiyle, içine yeşili alışıyla ve heykelsi plastiğiyle çok özel bir tasarıma sahip... Evet, basit bir merdiven yapsaydım, işte yanına beton bir korkulukla falan çok zayıf kalacaktı. Bağlandığı kotta göletin olduğu alan da önemliydi, bir geçiş mekanı olarak öne çıkarmak istedim. İşte, bina da değil ama heykel de değil, çerçevelerle üçüncü boyut kazandırmaya çalıştım, kuvvetli hale geldi.

Sizin eklemek istedikleriniz olur mu?

Tabii üzerinden yirmi yıl geçti, bütün yaptığım işlerden çok keyif aldım ama bu projenin ayrı bir yeri var tabii. Hem arkadaşlarımla çalışmış olmak, hem beni çok rahat bırakmış olmaları tasarım konusunda, sonuçta adına yakışır bir görünüm kazandı, alternatif bir eğitim ve üretim merkezi için iyi bir proje oldu. Daha iyisi her zaman olabilirdi tabii, farklı malzemeler denenebilirdi örneğin, ancak yapıldığı sene ve işin gerçekleştirildiği mütevazı koşullar itibariyle bu kadar olabildi. Latife gerçekten burayla çok uğraştı ama, onun o inatçılığı olmasa ne burası olurdu, ne de sürdürülebilirdi, hakkını verdi yani. Emre de on senedir oraya çok iyi sahip çıkıyor. Böyle kendini adamış insanlar olmadan böyle işler yürümüyor zaten. Bazen bunu atlıyoruz, mimarlığın yaşamasında insanların rolünü çok küçümsüyoruz bazen...

Öğrenim

Yüksek Mimar 1984-87 Yıldız Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi Mimarı Tasarım Bölümü

Mimar 1976-84 Yıldız Üniversitesi , Mimarlık Fakültesi

Teknik Yapı Ressamı 1973-76 İstanbul Yapı Meslek Lisesi

Mimari Tasarım ve Uygulamalar

Renas Va Evi 2016 Bektaş Köyü / Assos

Şule / Yankı Yazgan Evi 2015 Bektaş Köyü / Assos

Damlar Kayası Ev 2015 Bektaş Köyü / Assos

Kız Kardeşler Evi 2014 Bektaş Köyü / Assos

Hüsmen Ersöz Mimarlık Bürosu 2012 Balabanlı Köyü / Assos

Mesut Küsmez Evi 2012 Bektaş Köyü / Assos

Sibel Asna Evi 2008 Bektaş Köyü / Assos

Kaldera 2000-04 Bektaş Köyü / Assos

Gümüşlük Akademisi 1999 Gümüşlük / Bodrum

Hasan Doğan Evi 1998 Ekinlik Adası

Ramsey Giyim Yönetim Binası 1997 Merter / İstanbul

Kemer Country Projeleri 1992-97 Kemerburgaz / İstanbul

Hasan Kırıkoğlu Evi 1994 Marmara Adası

Ovacık Motel 1992 Fethiye / Mugla

Excelsior Corinthia Lojmanları 1989 Manavgat, Antalya

Çarşı 1989 Uçhisar / Nevşehir

Akosman Evi 1989 Dragos / İstanbul

Proje Asistanı ve Uygulama Mimarı, Atölye-T (Tuncay Çavdar) 1984 - 91

Pamphylia Tatil Köyü Side / Antalya

Excelsior Corinthia Oteli Titreyen Göl / Antalya

Lykia Tatil Köyü Fethiye / Mugla

Göreme Otel Göreme / Nevşehir

Restorasyon

Hüsmen Ersöz Evi 1996 Kuzguncuk / İstanbul

Cent Uğurdağ Evi 1992 Kuzguncuk / İstanbul

Ersöz Mimarlık Büro Binası 1991 Kuzguncuk / Istanbul

Yarışma

İTÜ İşletme Fakültesi 2019 İstanbul

Troya Müzesi 2010 Çanakkale

Eczacılar Birligi 1996 Ankara

Karsıyaka Kültür Merkezi 1994 İzmir

Çarşı (Mansiyon ödülü) 1992 Fethiye / Muğla